АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

Ол үшкір төртқырлы пирамида түріндегі әлемнің аса әсем шыңдарының бірі. Бір жағындағы шүбәсіз мәрмәр қабырға анадайдан көз тартады. Хан Тәңірі шыңының солтүстік-батыс жағында Алматы облысы орналасқан. Шыңның биігіне жету үлкен Оңтүстік Иныльчек (Қырғызстан) және Солтүстік Иныльчек мұздықтары арқылы жүзеге асырылады. Тамыз айының ортасына дейін Солтүстік Иныльчек мұздығына барар жолды, сырға толы мұзды көл Мерцбахера (3400 м.) жауып тастайды, ол кенеттен толысып пайда болады да, бір сәтте жоқ болады. 

Шарын – төбесі көкке тиіп тұрған үлкен тастар өздігінен салынған ертегілер қаласын еске түсіреді. Оның пішіндері қолдан салынған ғимарат, мұнараларға қатты ұқсайды. Шарын шатқалының «Австралия Ұлттық саябағы» мен «Аризон толқынына» ұқсайтын белгілері бар.

Тамшыбұлақтың суы адам денсаулығына шипалы һәм пайдалы екенін ғалымдар да мойындаған. Тамшыбұлақты алғаш рет зерттеп, сол туралы тарихи деректерді 1859-1865 жылдары атақты саяхатшы, этнограф Ш. Уәлиханов жазған. Ш. Уәлихановпен бірге Н. Потанин, Семенов-Тянь-Шяньский болып, бұлақтың өзіндік қасиетіне таң-тамаша қалған.

Көлсай өзенінің ағымында өзіндік ерекшеліктері бар, көрікті үш көл әртүрлі биіктікте қатар орналасқан: Жоғарғы Көлсай (теңіз деңгейінен 2650 м. жоғары, ұзындығы – 580 м., ені – 190 м.), Ортаңғы Көлсай (теңіз деңгейінен – 2280 м. биіктікте орналасқан, ұзындығы – 1180 м., орташа ені – 298 м.), Төменгі Көлсай (теңіз деңгейінен 1800 м. биіктікте жатыр, ұзындығы – 1520 м., орташа ені – 222 м.).

Тамғалы петроглифтері немесе Таңбалы тас кешені – Жетісудың ең көне ескерткіштерінің бірі. Археологиялық кешен түрлі тарихи кезеңдерге қатысты 5000-нан аса петроглифтерді және қоныстар, қорымдар, оба-молаларды, құрбандық шалу, тас уату орындары сияқты басқа да бірнеше ондаған ескерткіштерді қамтиды.

Мұнда Қазақстанның ең әйгілі археологиялық олжасы –«Алтын адам» табылды. Өзінің аса бай мұрасымен таңқалдыратын сақ ханзадасының бұл қабірі біздің заманымызға дейін тоналмай жеткен Орталық Азиядағы бірден-бір жерлеу орны екенімен де аса құнды. «Алтын адам» сол кездегі сақтарда мемлекеттік өркениет қалыптасқанын дәлелдейді.

Мешіт кешенінде портал (бас қақпа) мешіт қызметшілеріне арналған күмбез төбелі үй, медресе үйі  бар. Құрылыстың бас мердігері – екінші гилді көпес Уәли ахун Юлдашов, бас сәулетшісі жергілікті халық Мұқан деп атаған Қытай шебері Хон Пик (Хон Фи) болды.

Жамбыл Жабаев (1846-1945) – ақын, жырау, жыршы. Қазан төңкерісіне дейінгі негізгі шығармашылығы – айтыс. Ақын өзінің жырларында батырлар туралы, олардың ерлік істері туралы жырлаған.

Наурызбайдың 1729 жылғы соғыста жекпе-жекте алдымен қалмақ батыры Шамалханды, одан кейін Қаскелеңді өлтірген ерлігі қазақ даласына кең тарады.

Қапал батырдың туған, өскен өлкесі тарихи оқиғалар мен тасқа қашалған ескерткіш белгілерге бай.